Oznake porijekla, geografskog porijekla i garantirano tradicionalnog specijaliteta

Zaštićena oznaka porijekla (ZOP)
Naziv proizvoda registrovanih kao ZOP su oni koji imaju najjaču vezu sa mjestom proizvodnje.
Proizvod sa oznakom ZOP je u cijelosti proizveden u određenom geografskom području primjenom priznatih vještina i korištenjem sirovina i sastojaka koji također potiču iz tog područja. Kvaliteta proizvoda označenog ovom oznakom direktno je povezan prirodnim i ljudskim faktorima geografskog područja proizvodnje.
 

Zaštićena oznaka geografskog porijekla (ZOGP)
ZOGP naglašava odnos između određenog geografskog regiona i imena proizvoda, pri tom se određeni kvalitet, reputacija ili druga karakteristika u suštini mogu pripisati njegovom geografskom području.
Proizvod sa oznakom ZOGP je svojim kvalitetom i ugledom povezan s tačno određenim geografskim područjem u kojem se provodila ključna odnosno najmanje jedna faza u proizvodnji tog proizvoda.
 

Garantirano tradicionalni specijalitet (GTS)
Sistem za GTS uspostavljen je da bi se očuvali tradicionalni načini proizvodnje i recepti tako što će se proizvođačima tradicionalnih proizvoda pomoći u njihovom plasmanu na tržište.
GTS nosi proizvod koji može biti proizveden bilo gdje, ali je proizveden po tradicionalnoj recepturi, tradicionalnim postupcima i metodama proizvodnje ili korištenjem tradicionalnih sastojaka.

Zaštita oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda u Bosni i Hercegovini

Oblast zaštite prehrambenih proizvoda oznakama porijekla, oznakama geografskog porijekla i oznakama garantirano tradicionalnog specijaliteta u Bosni i Hercegovini uređena je: Pravilnikom o sistemima kvaliteta za prehrambene proizvode („Službeni glasnik BiH“, broj 90/18) (u daljem tekstu: Pravilnik), koji je na prijedlog Agencije za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine u saradnji sa nadležnim organima entiteta i Brčko distrikta Bosne i Hercegovine, na osnovu Zakona o hrani („Službeni glasnik BiH“, broj 50/04), donijelo Vijeće ministara Bosne i Hercegovine.
Ovim Pravilnikom propisuje se postupak zaštite oznaka porijekla i zaštite oznaka geografskog porijekla te postupak zaštite oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda na teritoriji Bosne i Hercegovine, kao i postupak za podnošenje zahtjeva za registraciju i podnošenje prigovora za oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda na nivou Evropske unije.

Zašto bi trebalo registrovati oznaku porijekla, oznaku geografskog porijekla i oznaku garantirano tradicionalnog specijaliteta?

Na međunarodnom tržištu vlada jaka konkurencija u plasmanu prehrambenih proizvoda. U toj borbi za konkurentnost sve više se cijene tradicionalni proizvodi, odnosno proizvodi čije posebne karakteristike proizilaze iz vrijednosti njihovih sastojaka, načina proizvodnje i prerade, te podneblja iz kojeg dolaze. Veća edukacija o nutritivnim i protektivnim svojstvima hrane, te povećana kupovna moć potrošača u Evropskoj uniji utjecali su na povećanje potražnje za prehrambenim proizvodima koji su nezaobilazan dio kulture i tradicije nekog kraja. Izdvajamo neke od mogućih razloga za registraciju oznaka:

  • prehrambeni proizvodi koji nose jednu od registrovanih oznaka na tržištu spadaju u prehrambene proizvode više cjenovne kategorije;
  • stvaranje identiteta i prepoznatljivosti takvog prehrambenog proizvoda na domaćem i međunarodnom tržištu;
  • podizanje i postizanje stalnog kvaliteta prehrambenih proizvoda;
  • direktna veza proizvoda sa određenim geografskim područjem daje dodatnu vrijednost i prepoznatljivost tom području, te doprinosi ruralnom razvoju, posebno onih udaljenijih i dislociranih područja;
  • osnivanje interesnih udruženja, ako ona još ne postoje u svrhu zajedničkog nastupa na tržištu, odnosno zajedničke promocije prehrambenog proizvoda;
  • svi proizvođači i/ili prerađivači koji se nalaze na definisanom geografskom području, a koji zadovoljavaju uslove navedene u specifikaciji imaju pravo upotrebe registrirane oznake;
  • registrovana oznaka ne može postati generička (uobičajena);
  • registrovana oznaka zaštićena je od:
    • bilo kakve direktne ili indirektne komercijalne upotrebe registrovane oznake za prehrambene proizvode koji nisu obuhvaćeni registracijom, kao i onih proizvoda sličnih proizvodima registrovanim pod tom oznakom ili u onoj mjeri u kojoj korištenje oznake iskorištava ugled zaštićene oznake;
    • zloupotrebljavanja, oponašanja ili upotreba za stvaranje zablude, čak i kad je naznačeno pravo porijeklo prehrambenog proizvoda, uključujući upotrebu zaštićenog naziva u prevodu ili popraćenog izrazom kao što je „stil“, „tip“, „način“, „po postupku“, „metod“, „kao što se proizvodi u“, „imitacija“ ili slično;
    • bilo kakve lažne informacije koje mogu dovesti u zabludu potrošača u odnosu na pravo porijeklo, prirodu ili suštinski kvalitet prehrambenog proizvoda, istaknute na unutrašnjoj ili vanjskoj ambalaži, materijalu ili dokumentu koji se odnosi na proizvod i pakovanje proizvoda u kontejner, koji bi dao krivi dojam o porijeklu proizvoda;
    • bilo kojeg drugog postupka koji može dovesti u zabludu potrošača u odnosu na pravo porijeklo prehrambenog proizvoda.

Šta se može registrovati?

Registraciji oznaka porijekla, oznaka geografskog porijekla i oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta podliježu prehrambeni proizvodi namijenjeni ljudskoj ishrani, osim proizvoda vinskog sektora, izuzimajući vinsko sirće, i jakih alkoholnih pića koji su uređeni posebnim propisima. Prehrambeni proizvodi namijenjeni ljudskoj ishrani, koji se mogu registrovati oznakama porijekla, oznakama geografskog porijekla i oznakama garantirano tradicionalnog specijaliteta svrstani su u sljedeće kategorije:

Proizvodi namijenjeni ishrani ljudi

  • Razred 1.1. Svježe meso (i nusproizvodi klanja),
  • Razred 1.2. Mesni proizvodi (kuhani, soljeni, dimljeni itd.),
  • Razred 1.3. Sirevi,
  • Razred 1.4. Ostali proizvodi životinjskog porijekla (jaja, med, različiti mliječni proizvodi osim maslaca itd.),
  • Razred 1.5. Ulja i masnoće (maslac, margarin, ulje itd.),
  • Razred 1.6. Voće, povrće i žitarice, u prirodnom stanju ili prerađeni,
  • Razred 1.7. Svježa riba, mekušci i rakovi te proizvodi dobiveni od njih,
  • Razred 1.8. Ostali proizvodi (začini itd.).

Drugi prehrambeni proizvodi

Oznake porijekla i oznake geografskog porijekla

  • Razred 2.1. Pivo,
  • Razred 2.2. Čokolada i čokoladni proizvodi,
  • Razred 2.3. Hljeb, fino pecivo, kolači, slatkiši, keksi i drugi pekarski proizvodi,
  • Razred 2.4. Napici proizvedeni od biljnih ekstrakta,
  • Razred 2.5. Tjestenina,
  • Razred 2.6. So,
  • Razred 2.7. Senf.

Garantirano tradicionalni specijalitet

  • Razred 2.8. Gotovi obroci,
  • Razred 2.9. Pivo,
  • Razred 2.10. Čokolada i čokoladni proizvodi,
  • Razred 2.11. Hljeb, fino pecivo, kolači, slatkiši, keksi i drugi pekarski proizvodi,
  • Razred 2.12. Napici proizvedeni od biljnih ekstrakta,
  • Razred 2.13. Tjestenina,
  • Razred 2.14. So.

Kako pokrenuti postupak registracije oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenog proizvoda?

Postupak registracije oznaka porijekla, oznaka geografskog porijekla i oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta se pokreće zahtjevom koji se podnosi Agenciji za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine.

Podnosilac zahtjeva za registraciju oznake porijekla i oznake geografskog porijekla potrebno je da Agenciji dostavi:

  1. popunjen obrazac zahtjeva za registraciju naziva prehrambenog proizvoda zaštićenom oznakom porijekla ili zaštićenom oznakom geografskog porijekla iz Aneksa II. ovog Pravilnika, (obrazac zahtjeva);
  2. kopiju dokaza za registraciju grupe;
  3. izjavu nadležnog tijela grupe o usvojenoj odluci o zaštiti oznake porijekla i oznake geografskog porijekla prehrambenog proizvoda;
  4. punomoć (ako grupu zastupa ovlašteni zastupnik ili opunomoćenik, ovjerenu kod notara);
  5. specifikaciju proizvoda u skladu s članom 7. ovog Pravilnika;
  6. popunjen obrazac jedinstvenog dokumenta iz Aneksa III. ovog Pravilnika, (obrazac zahtjeva);
  7. potvrdu tijela za ocjenjivanje usaglašenosti da se može izvršiti certifikacija;
  8. naziv i adresu grupe koja podnosi zahtjev i tijela, ako je dostupna, koja provjeravaju usklađenost s odredbama specifikacije proizvoda.

Podnosilac zahtjeva za registraciju oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta potrebno je da Agenciji dostavi:

  1. popunjen obrazac zahtjeva za garantirano tradicionalni specijalitet iz Aneksa X. ovog Pravilnika, (obrazac zahtjeva);
  2. kopiju dokaza o registraciji grupe;
  3. izjavu nadležnog tijela grupe o usvojenoj odluci o zaštiti naziva prehrambenog proizvoda kao garantirano tradicionalnog specijaliteta;
  4. punomoć (ako grupu zastupa ovlašteni zastupnik ili opunomoćenik), ovjerenu kod notara;
  5. specifikaciju proizvoda u skladu s članom 26. ovog Pravilnika i popunjen obrazac iz Aneksa IX. ovog Pravilnika, (obrazac zahtjeva);
  6. potvrdu tijela za ocjenjivanje usaglašenosti da se može vršiti certifikacija.

Postupak provodi Komisija za registraciju oznaka porijekla, oznaka geografskog porijekla i dodjelu oznaka garantirano tradicionalnih specijaliteta prehrambenih proizvoda u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik BiH“, broj 84/19), koju imenuje Vijeće ministara Bosne i Hercegovine, na prijedlog Agencije za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine, u saradnji s nadležnim organima entiteta i Brčko distrikta Bosne i Hercegovine.

Pravilnik o izgledu i načinu korištenja zaštićenog znaka oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda („Službeni glasnik BiH“, broj 82/19) propisuje se izgled i način korištenja zaštićenog znaka oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda, te način izdavanja znaka.

Visina naknade za postupak registracije oznaka porijekla, oznaka geografskog porijekla i oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta hrane koji provodi Agencija za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine propisana je Odlukom o visini naknade za postupak registracije oznake porijekla, oznake geografskog porijekla i oznake garantirano tradicionalnog specijaliteta („Službeni glasnik BiH“, broj 34/19). Instrukcija o načinu popunjavanja uplatnice za uplatu posebne naknade za postupak zaštite oznaka porijekla i zaštite oznaka geografskog porijekla i postupak zaštite oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda koji provodi Agencija za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine, možete pogledati na ovom linku.

Za zaštićene oznake porijekla, zaštićene oznake geografskog porijekla i garantirano tradicionalnog specijaliteta koje označavaju proizvode, provjeru usaglašenosti sa specifikacijom provodi jedno ili više kontrolnih tijela koja djeluju kao tijela za ocjenjivanje usaglašenosti ovlaštena od Vijeća ministara Bosne i Hercegovine, na prijedlog Agencije:

Sve dodatne informacije možete dobiti u Agenciji za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine.

Kako bi postupak registracije bio što jasniji, Agencija za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine izradila je smjernice koje detaljnije daju potrebne informacije o samom postupku registracije. Smjernice za registraciju oznaka porijekla, oznaka geografskog porijekla i oznaka garantirano tradicionalnog specijaliteta prehrambenih proizvoda možete pronaći na sljedećem linku:

Specifikacije proizvoda registrovanih oznaka:

Zaštićena oznaka porijekla (ZOP)

Zaštićena oznaka geografskog porijekla (ZOGP)

Garantirano tradicionalni specijalitet (GTS)

Specifikacije proizvoda u postupku registracije oznaka:

 

Interaktivan karta sa detaljima zaštićenih proizvoda dostupna je na slijedećem linku: https://zo.fsa.gov.ba/