Geografska oznaka (GO) je znak koji se koristi na proizvodima koji imaju određeno geografsko porijeklo i koji imaju kvalitet ili ugled koji su posljedica tog porijekla. Da bi mogao funkcionisati kao geografska oznaka, znak mora identifikovati proizvod s porijeklom na određenom mjestu. Osim toga, kvalitet, karakteristike ili ugled proizvoda trebali bi u velikoj mjeri zavisiti o mjestu porijekla. Budući da kvalitet zavisi o geografskom mjestu proizvodnje, postoji jasna veza između proizvoda i njegovog originalnog mjesta proizvodnje. Geografske oznake su kolektivni marketinški alat koji se može koristiti i za zaštitu i za promociju određenih proizvoda, kao i za način poboljšanja pružanja javnih dobara – poput prehrambenog nasljeđa, krajolika, tradicionalnog znanja i generalno ruralne ekonomije. Zahvaljujući svojoj teritorijalnoj osnovi, proizvodi s geografskom oznakom promovišu ulogu proizvođača u lancu vrijednosti i stoga mogu odigrati važnu ulogu u održivom razvoju lokalnih zajednica.
Bosna i Hercegovina je uskladila propise o sistemima kvaliteta prehrambenih proizvoda sa pravnom stečevinom EU. Vijeće ministara Bosne i Hercegovine donijelo je Pravilnik o sistemima kvaliteta prehrambenih proizvoda (“Službeni glasnik BiH”, broj 90/18) kojim se propisuje postupak zaštite oznaka porijekla i zaštite oznaka geografskog porijekla te postupak zaštite oznaka garantovano tradicionalnog specijaliteta na području Bosne i Hercegovine. Pravilnik je usklađen sa Uredbom EU br. 1151/2012 o shemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode.
Poljoprivredni proizvođači u BiH u mogućnosti su registrovati:
- Zaštićene oznake porijekla (ZOP);
- Zaštićene oznake geografskog porijekla (ZOGP);
- Garantovano tradicionalni specijalitet (GTS).
Do sada je registrovano i upisano kod Agencije za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine u Registar ZOP, ZOGP i GTS ukupno pet prehrambenih proizvoda, od čega dva proizvoda ZOP (Livanjski izvorni sir i Drvarski mućeni pekmez od drenjina) i tri proizvoda ZOGP (Nevesinjski krompir, Visočka pečenica i Livanjski sir).
U cilju povećavanja svijesti proizvođača o potencijalno dodatoj vrijednosti proizvoda tokom primjene zaštićenih geografskih oznaka i očekivanja da će predstavljeni potencijal takvih proizvoda privući investitore, vrlo bitno je doći do spiska potencijalnih proizvoda u BiH koji ispunjavaju uslove registracije nekom od oznaka.
Iz tog razloga je Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (FAO), u saradnji sa Agencijom za sigurnost hrane BiH i drugim nadležnim organima, pristupila aktivnostima oko izrade Studije o potencijalu geografskih oznaka za prehrambene proizvode u BiH koja uključuje procjenu trenutne situacije i uticaja zaštićenih geografskih oznaka na profitabilnost, konkurentnost i održivost poljoprivrednika u BiH.
Proizvodi sa geografskim oznakama će se identifikovati na osnovu metodologije koju je odobrio FAO. Sastavni dio metodologije je Upitnik koji obuhvata opis proizvoda sa potencijalom za zaštitu geografskih oznaka, kao i ekonomskog potencijala tih proizvoda. Kao rezultat istraživanja bit će objavljena Knjiga prehrambenih proizvoda sa potencijalom geografskih oznaka u Bosni i Hercegovini.
Svi zainteresovani, koji smatraju da određeni proizvod ima kvalitet, ugled ili ostale karakteristike koje se pripisuju njegovom geografskom porijeklu mogu preuzeti obrazac upitnika na sljedećem LINKU. Popunjen upitnik potrebno je dostaviti na e-mail: geografske-oznake@fsa.gov.ba.
Više podataka o politici kvaliteta i zaštiti geografskih oznaka prehrambenih proizvoda možete pronaći na www.fsa.gov.ba.
