Temperature zraka u proljetnom i ljetnom periodu, uz povećanu vlažnost, pogoduju rastu i razmnožavanju bakterija koje mogu kontaminirati hranu, što povećava rizik od bolesti koje se prenose putem hrane. U ovo doba godine uobičajeno je povećanje aktivnosti izvan kuće, na putovanjima, izletima i u prirodi, gdje često nije dostupna sigurnost koju nam pruža kuhinja, kontrolirano kuhanje na odgovarajućoj temperaturi, pravilno hlađenje hrane i pranje pribora.
Stoga Vam preporučujemo da u nastavku teksta pročitate informaciju o glavnim opasnostima, rizicima i preporukama za sprječavanje trovanja hranom, koja je pripremljena u sklopu kampanje Evropske agencije za sigurnost hrane „Safe2Eat 2025“ čiji je partner Agencija za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine.
Zašto dolazi do trovanja hranom i kako ga mogu spriječiti?
Trovanje hranom događa se kad jedemo hranu kontaminiranu nekim štetnim bakterijama, virusima i parazitima. Može se javiti u sljedećim slučajevima:
- Hrana se ne kuha ili ne podgrijava na odgovarajući način.
- Hranom rukuje osoba koja nije oprala ruke ili se ne osjeća dobro.
- Hrana se ne čuva na ispravnoj temperaturi, naprimjer ako predugo stoji izvan frižidera ili zamrzivača.
- Hrana se konzumira nakon datuma „upotrebljivo do”.
- Životinje ili insekti dolaze u kontakt s hranom.
Veoma je značajno pridržavati se osnovnih higijenskih pravila prilikom pripreme hrane. Jaja i meso neophodno je pravilno termički obraditi kako bi bili sigurni za prehranu.
U većini slučajeva trovanje hranom uzrokuju bakterije iz sirove hrane koje su došle u kontakt s hranom spremnom za jelo.
Šta je Salmonella?
Salmonella je bakterija koja kod ljudi može izazvati bolest salmonelozu. Ta je bakterija čest uzrok bolesti koje se prenose hranom, a svake godine u Evropi se prijavljuje više od 80 000 slučajeva salmoneloze.
Salmonella se u hrani najčešće nalazi u jajima i sirovom pilećem, purećem i svinjskom mesu. Može se prenijeti na ljude putem kontaminirane hrane.
Simptomi i rizici
Simptomi salmoneloze kod ljudi su groznica, proljev i grčevi u trbuhu. Ako bolest zahvati krvotok, može biti opasna po život.
Kako spriječiti salmonelozu?
Salmonella se uništava dobrom termičkom obradom hrane, ali do kontaminacije svejedno može doći, ako se kuhanom hranom ne rukuje pravilno i/ili ako dođe u kontakt sa sirovim proizvodima. Zaštitite se na sljedeći način:
- Temeljito termički obradite jaja, perad i meso da biste uklonili bakterije.
- Sirovu i kuhanu hranu držite odvojeno kako bi se spriječila unakrsna kontaminacija.
- Upotrebljavajte čist pribor, daske za rezanje i radne površine za sve vrste hrane.
- Temeljito perite ruke prije i tokom rukovanja hranom.
- Kvarljivu hranu čuvajte u frižideru na temperaturi nižoj od 5 °C da biste usporili ili zaustavili širenje bakterija.
Takve jednostavne navike u kuhinji mogu znatno smanjiti rizik od salmoneloze.
“Infekcija bakterijom Salmonella u domaćinstvu može se spriječiti pravilnom termičkom obradom jaja i mesa. Pridržavanje osnovnih higijenskih pravila prilikom pripreme hrane, kao što su redovno pranje ruku i odvajanje sirove hrane od kuhane, također će smanjiti rizike od bolesti koje se prenose hranom.”
(Valentina Rizzi, prehrambena mikrobiologinja u EFSA-i)
Evropski naučnici proučavaju način na koji patogeni mikroorganizmi, poput bakterije Salmonella, kontaminiraju hranu kao što su voće, povrće, žitarice i začini. U najrizičnije kombinacije ubrajaju se lisnato povrće koje se jede sirovo i povrće, kao što su luk i šparoge.
U saradnji s državama članicama EU, Evropskom komisijom, EFSA-om i ECDC-om uvedeni su efikasni programi za smanjenje kontaminacije peradi salmonelom i zaštitu potrošača širom Evrope.
Šta je Listeria?
Listerioza je teška bolest koja se prenosi hranom i koju uzrokuje Listeria monocytogenes, otporna bakterija koja se lako širi u okolišu, a može se razmnožavati čak i pri niskim temperaturama, kao što su one u frižiderima. Može zaraziti i sirovu i kuhanu hranu, a posebno prerađene proizvode, kao što su hladni naresci, meki sirevi, dimljena riba i gotova jela.
Iako se rijetko javlja, listerioza je ozbiljna bolest s visokim stopama hospitalizacije i smrtnosti, a posebno pogađa ranjive grupe, kao što su trudnice, novorođenčad, starije osobe i osobe sa oslabljenim imunosnim sistemom.
Simptomi i rizici
Simptomi listerioze mogu varirati od blagih simptoma nalik gripi, kao što su mučnina, povraćanje i proljev, pa sve do teških komplikacija poput meningitisa. Zaštita od bakterije Listeria uključuje sigurno rukovanje hranom, efikasno rashlađivanje i brzu konzumaciju pripremljene hrane.
Kako spriječiti listeriozu?
Listeria ne može preživjeti termičku obradu (temperature više od 65 °C), ali može ponovo kontaminirati hranu nakon kuhanja, tokom čuvanja ili prilikom rukovanja. Rizik možete smanjiti na sljedeće načine:
- Držite frižider na temperaturi nižoj od 5 °C, u skladu s preporukom Svjetske zdravstvene organizacije, da biste ograničili ili zaustavili širenje bakterija.
- Za vrijeme pripreme i čuvanja odvojite sirovu, kuhanu i gotovu hranu.
- Upotrebljavajte čist i poseban pribor za različite vrste hrane.
- Temeljito operite ruke prije i nakon rukovanja hranom.
- Brzo konzumirajte gotovu hranu i izbjegavajte konzumaciju kvarljive hrane nakon datuma „upotrebljivo do”.
“Listeria je otporna bakterija koja može preživjeti i razvijati se u hladnom okruženju, no njezino se širenje može efikasno spriječiti pravilnim kuhanjem i pažljivim rukovanjem hranom.”
(Eleonora Sarno, prehrambena mikrobiologinja u EFSA-i)
